|
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ
A. Παραγωγή μητρικού γάλακτος & η ανατομία του στήθους
Ο μητρικός θηλασμός είναι μια δεξιότητα η οποία διδάσκεται. Απαιτεί υπομονή και εξάσκηση. Ωστόσο μπορεί να υπάρξουν καταστάσεις οι οποίες μπορεί να δυσκολέψουν τη διαδικασία, όπως ένα πρόωρο βρέφος ή προβλήματα υγείας στη μητέρα. Τα καλά νέα είναι ότι η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει πιο εύκολη. Οι μαμάδες παράγουν γάλα σαν ανταπόκριση όταν το μωρό θηλάζει…. Όσο γάλα αδειάζει το μωρό από το στήθος άλλο τόσο θα παράγει! Σε μελέτες στις οποίες έχουν γίνει στο παρελθόν έχουν δείξει ότι η πραγματική αδυναμία για παραγωγή γάλακτος είναι σπάνια. Οι μητέρες στις αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διατροφικές συνήθειες, εξακολουθούν να παράγουν ποσότητες γάλακτος παρόμοιες με εκείνων των μητέρων στις ανεπτυγμένες χώρες.
Γνωρίζοντας με ποιό τρόπο λειτουργεί η παραγωγή του γάλακτος, μπορεί να σας βοηθήσει να εμβαθύνετε καλύτερα τη διαδικασία του θηλασμού. Τα μέρη τα οποία αποτελείται το στήθος και τα οποία συμβάλλουν στην παραγωγή του γάλακτος είναι τα παρακάτω:
-
Αδενικός ιστός:
ο αδενικός ιστός δημιουργεί ή απελευθερώνει μια ή περισσότερες ουσίες για να χρησιμοποιηθούν στον οργανισμό. Μερικοί αδένες παράγουν υγρά τα οποία επηρεάζουν ιστούς ή όργανα. Άλλοι αδένες παράγουν ορμόνες ή συμβάλλουν στη παραγωγή αίματος. Στο στήθος ο αδενικός ιστός εμπλέκεται στην παραγωγή του γάλακτος.
-
Συνδετικός ιστός:
ο συνδετικός ιστός είναι ένα είδος ιστού στο σώμα το οποίο στηρίζει άλλους ιστούς και τους ενώνει. Ο συγκεκριμένος ιστός παίζει το ρόλο στήριξης στο στήθος.
-
Λέμφος:
σχεδόν άχρωμο υγρό το οποίο ταξιδεύει μέσω του λεμφικού συστήματος και ο ρόλος είναι να μεταφέρει κύτταρα τα οποία βοηθούν στην καταπολέμηση των μολύνσεων και των ασθενειών.
-
Αίμα:
το αίμα αποτελείται από το πλάσμα, τα ερυθρά & λευκά αιμοσφαίρια και από τα αιμοπετάλια. Έχει την ιδιότητα να μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά όπως και επίσης τα υλικά των αποβλήτων έξω από όλους τους ιστούς του σώματος. Συγκεκριμένα στο στήθος το αίμα τρέφει τον ιστό του μαστού και παρέχει θρεπτικά συστατικά τα οποία απαιτούνται για την παραγωγή του μητρικού γάλακτος
-
Νεύρα:
ο νευρικός ιστός του μαστού κάνει το στήθος ευαίσθητο στην αφή επιτρέποντας το πιπίλισμα του μωρού. Δημιουργείται επίσης το αντανακλαστικό εκροής γάλακτος από της κυψελίδες. Το συγκεκριμένο αντανακλαστικό καθιστά ευκολότερο να θηλάσετε το μωρό σας. Μπορεί να συμβεί και σε διαφορετικούς χρόνους από τη στιγμή του θηλασμού, όπως για παράδειγμα όταν ακούτε το μωρό σας να κλαίει.
-
Λιπώδης ιστός:
ο λιπώδης ιστός είναι συνδετικός ιστός που περιέχει αποθηκευμένο λίπος. Ο λιπώδης ιστός επηρεάζει κυρίως το μέγεθος των μαστών. Ωστόσο το μέγεθος δεν επηρεάζει στην παραγωγή γάλακτος ή την ποιότητά του.
-
Κυψελίδες:
οι κυψελίδες είναι ειδικά κύτταρα στο στήθος τα οποία παράγουν γάλα σε απάντηση συγκεκριμένων ορμονών. Όταν το μωρό πιπιλάει το στήθος της μητέρας του μια ορμόνη η οποία ονομάζεται οξυτοκίνη (Oxytocine) αναγκάζει το γάλα να ρέει από τις κυψελίδες διαμέσων ‘καναλιών’ γάλακτος σε ‘σάκους’ πίσω από τη θηλαία άλω (γύρω από τη θηλή η σκούρα καφέ περιοχή). Απαραίτητη για την έκκριση του γάλακτος είναι η ορμόνη προλακτίνη η οποία παράγεται στην υπόφυση (ένας αδένας ο οποίος είναι μέρος του εγκεφάλου).
Αναλυτικότερα οι ορμόνες οι οποίες επηρεάζουν την ανθρώπινη παραγωγή γάλακτος:
-
Ωκυτοκίνη
Κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τον τοκετό η ωκυτοκίνη συστέλλει το λείο μυϊκό μυ της μήτρας. Η ορμόνη αυτή μεταφέρεται με το αίμα στους μαστούς, όπου γίνεται η σύσπαση των μυοεπιθηλιακών κυττάρων των γαλακτοφόρων πόρων και αδένων. Με αυτόν τον τρόπο υποβοηθείται η εκροή του γάλακτος, μέσω των γαλακτοφόρων πόρων, προς τη θηλή του μαστού.
-
Προγεστερόνη
Υψηλά επίπεδα προγεστερόνης αναστέλλουν τη γαλουχία πριν από τον τοκετό. Αμέσως μετά τη γέννα μειώνονται τα επίπεδα προγεστερόνης γεγονός το οποίο προκαλεί την έναρξη παραγωγής γάλακτος.
-
Οιστρογόνα
Τα οιστρογόνα διεγείρουν το σύστημα καναλιών γάλακτος προκειμένου αυτά να αυξηθούν και να διαφοροποιηθούν. Τα οιστρογόνα παρουσιάζουν μια πτώση στον τοκετό όπως και η προγεστερόνη. Μετά τον τοκετό τα επίπεδα οιστρογόνων παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα για τους πρώτους μήνες του θηλασμού.
-
Προλακτίνη
Η προλακτίνη συμβάλλει στην αύξηση της ανάπτυξης και της διαφοροποίησης των κυψελίδων. Κατά τη διάρκεια της γαλουχίας η προλακτίνη είναι ο κύριος παράγοντας που διατηρεί στενές διακλαδώσεις του επιθηλίου του πόρου και ρυθμίζει επίσης την παραγωγή γάλακτος μέσω της ωσμωτικής λειτουργίας.
-
Αυξητική ορμόνη
Η αυξητική ορμόνη είναι δομικά πολύ παρόμοια με την προλακτίνη και συμβάλλει στην παραγωγή γάλακτος.
-
HPL (Human Placental Lactogen) / το ανθρώπινο πλακουντιακό λακτογόνο. Ο πλακούντας από τον 2ο μήνα της εγκυμοσύνης απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες HPL. Η συγκεκριμένη ορμόνη φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στο μαστό, στη θηλή και την ανάπτυξη της θηλαίας άλω πριν από τον τοκετό.
-
Άλλες ορμόνες όπως ιδιαίτερα η ινσουλίνη , η θυροξίνη , και η κορτιζόλης συμμετέχουν επίσης , αλλά οι ρόλοι τους δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί
Το πρωτόγαλα
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου μέρους της εγκυμοσύνης ξεκινά το στάδιο ‘εκκριτικής διαφοροποίησης’ στους μαστούς της γυναίκας. Δημιουργείτε το πρωτόγαλα ένα παχύρευστο υγρό το οποίο είναι μερικές φορές κιτρινωπό. Όπως αναφέραμε παραπάνω, τα υψηλά επίπεδα προγεστερόνης αναστέλλουν ένα μεγάλο μέρος παραγωγής γάλακτος. Ορισμένες φορές μπορεί να εκκριθεί πρωτόγαλα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γεγονός το οποίο είναι φυσιολογικό.
B. Σύσταση μητρικού γάλακτος
Μια καινούρια ζωή προστέθηκε στην οικογένειά σας. Το καλύτερο δώρο που μπορείτε να προσφέρετε σε αυτή την καινούρια ζωή είναι ο μητρικός θηλασμός. Ας πάμε όμως να δούμε παρακάτω αναλυτικά τους λόγους.
Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία (AAP) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) συνιστούν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες ζωής του βρέφους.
Η σύνθεση του μητρικού γάλακτος είναι τόσο περίπλοκη, περιλαμβάνει πολλές θρεπτικές ουσίες και διακρίνεται για την ποικιλομορφία της. Για παράδειγμα η συγκέντρωση ορισμένων θρεπτικών συστατικών μπορεί να ποικίλλει μεταξύ α) των γυναικών, β) την ώρα της ημέρας, γ) τη διάρκεια της γαλουχίας, σε σχέση με κάποια άλλα θρεπτικά συστατικά που παραμένουν σχετικά σταθερά. Η σύνθεση του μητρικού γάλακτος είναι ιδανική για τα τελειόμηνα βρέφη. Είναι σημαντικό λοιπόν να γνωρίζουμε τι προσφέρουμε στο μωρό μας. Ας δούμε αναλυτικά τη σύσταση του μητρικού γάλακτος.
ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ / ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Οι υδατάνθρακες αποτελούνται κυρίως από λακτόζη με ένα μικρό ποσοστό να αποτελείται από ολιγοσκχαρίτες. Το κλάσμα λίπους περιέχει ειδικά τριγλυκερίδια από παλμιτικόκαιελαϊκό οξύ, καθώς επίσης και αρκετά μεγάλη ποσότητα των trans λιπιδίων, τα οποία θεωρούνται ότι έχουν όφελος για την υγεία. Η περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες είναι 7.1% Παρόλο που παρατηρείται κάποια ποικιλία, η ενέργεια που περιέχει το μητρικό γάλα είναι 0.67 kcal/mL.
ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ
Tο ανθρώπινο γάλα περιέχει δυο τύπους πρωτεϊνών: ορό γάλακτος και καζεΐνη. Το 70% είναι ορός γάλακτος(http://en.wikipedia.org/wiki/Whey) (Αυτές οι πρωτεΐνες έχουν σπουδαίες ιδιότητες για την προστασία από τις λοιμώξεις) και το 30 % είναι καζεΐνη (http://en.wikipedia.org/wiki/Casein). Στο τεχνητό γάλα το οποίο αποκαλείται και φόρμουλα, έχει μεγαλύτερο ποσοστό σε καζεΐνη, και είναι πιο δύσκολο στην πέψη για τα μωρά (18% ορός γάλακτος και 82% καζεΐνη).
Στο μητρικό γάλα το ποσοστό πρωτεϊνών ορού γάλακτος παρέχει χαμηλότερες συγκεντρώσεις δυνητικά επιβλαβών αμινοξέων όπως η τυροσίνη, φαινυλαλανίνη και μεθειονίνη. Σε υψηλά επίπεδα αυτά τα αμινοξέα μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα βρέφη που τρέφονται με μητρικό γάλα έχουν χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με αυτά που τρέφονται με αγελαδινό γάλα. Επίσης παρατηρούνται μεγαλύτερα επίπεδα κυστίνης (απαραίτητο για τη σύνθεση της αντιοξειδωτικής γλουταθειόνης) και ταυρίνης (απαιτείται για τη σύζευξη της χολής και την ανάπτυξη του εγκεφάλου) σε σχέση με το αγελαδινό γάλα.
Παρακάτω η λίστα με τις ειδικές πρωτεΐνες που αναφέρονται στο μητρικό γάλα και τα πλεονεκτήματά τους.
ΛΑΚΤΟΦΕΡΙΝΗ: H λακτοφερίνη εμποδίζει την ανάπτυξη βακτηριδίων που σχετίζονται με το σίδηρο στο γαστρεντερικό σωλήνα.
SECRETORY IgA: Επίσης λειτουργεί για να προστατεύει το βρέφος από ιούς, βακτήρια, ειδικά σε αυτά τα οποία το μωρό η μαμά και όλη η οικογένεια είναι εκτεθειμένη. Βοηθά στην προστασία από E.Coli και πιθανές αλλεργίες. Άλλες ανοσοσφαιρίνες όπως οι ΙgG & IgM, στο μητρικό γάλα επίσης προστατεύουν από βακτήρια και τις ιογενείς λοιμώξεις. Τρώγοντας ψάρια μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση αυτών των πρωτεϊνών στο μητρικό σας γάλα.
ΛΥΣΟΖΥΜΗ: Η λυσοζύμη είναι ένα ένζυμο το οποίο προστατεύει από E.Coli και σαλμονέλα. Προωθεί επίσης την ανάπτυξη τηςυγιούς εντερικής χλωρίδας και έχει αντιφλεγμονώδεις λειτουργίες.
BIFIDUS FACTOR: Υποστηρίζει την ανάπτυξη των λακτοβάκιλλων. Ο λακτοβάκιλλος είναι ένα ευεργετικό βακτήριο το οποίο προστατεύει το βρέφος από τα επιβλαβή βακτήρια δημιουργώντας ένα όξινο περιβάλλον.
ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΑ
Τα νουκλεοτίδια είναι οργανικές ενώσεις που σχηματίζουν τη βασική μονάδα νουκλεϊκών οξέων (DNA & RNA). Τα νουκλεοτίδια είναι σημαντικά για τον μεταβολισμό, για το ανοσοποιητικό, και για το γαστρεντερικό. Στο βοοειδές γάλα υπάρχει μειωμένη έλλειψη νουκλεοτίδιων.
ΛΙΠΗ
Τα λίπη αντιπροσωπεύουν το 50% των μητρικού γάλακτος . Το περιεχόμενο των λιπιδίων και της ενέργειας στο μητρικό γάλα, αυξάνεται κατά τη διάρκεια της γαλουχίας. Το ανθρώπινο γάλα είναι το μοναδικό στο περιεχόμενο της πολυμακράς αλύσου λιπαρών οξέων, όπως το αραχιδονικό οξύ και δοκοσαεξανοϊκό οξύ, παράγωγα των βασικών λιπαρών οξέων, λινολεϊκό και λινολενικό οξύ. Το αραχιδονικό και δοκοσαεξανοϊκό οξύ, έχουν συσχετιστεί με την ανάπτυξη υγιών νεύρων και ιστών του εγκεφάλου.
ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου και του ασβεστίου είναι σχετικά σταθερές κατά τη διάρκεια της γαλουχίας αλλά είναι ελαφρώς λιγότερες, σε σχέση με το ξένο γάλα. Ωστόσο, η προσαύξηση των οστών στα βρέφη είναι παρόμοια σε σχέση με τα βρέφη που τρέφονται με ξένο γάλα. Σε μία μελέτη παρακολούθησης σε οκτώ έτη έδειξε ότι τα παιδιά που είχαν θηλάσει σε σύγκριση με εκείνα που δεντρέφονται με μητρικό γάλα, είχαν σημαντικά μεγαλύτερη οστική μάζα. Το αποτέλεσμα ήταν μεγαλύτερη οστική μάζα στα βρέφη που είχαν θηλάσει για περισσότερο από 3 μήνες. (Jones G, Riley M, Dwyer T. Breastfeeding in early life and bone mass in prepubertal children: a longitudinal study. Osteoporos Int 2000; 11:146.). Αν και οι συγκεντρώσεις σιδήρου και ψευδαργύρου έχουν ελαφρά πτώση κατά τη διάρκεια της γαλουχίας, οι ανάγκες για αυτές τις θρεπτικές ουσίες συνήθως καλύπτονται επαρκώς από τους πρώτους έξι μήνες της ζωής.
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ
Περιέχει βιταμίνες A , βήτα καροτίνη, B 6, B 8, B 12 C , D , νιασίνη, φολικό οξύ, παντοθενικό οξύ Χαμηλά επίπεδα βιταμινών έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλές συγκεντρώσεις βιταμινών στο μητρικό γάλα. Γι 'αυτό είναι απαραίτητο η μητέρα ναλαμβάνει επαρκή διατροφή. Λιποδιαλυτές βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών Α, D, E και Κ, είναι όλες σημαντικές για την υγεία του βρέφους. Οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες, όπως βιταμίνη C, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, παντοθενικό οξύ είναι επίσης απαραίτητες. Η ανεπάρκεια βιταμίνης K είναι κοινή στο νεογέννητο βρέφος λόγω χαμηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη Κ στο μητρικό γάλα και λόγω ανεπάρκειας παραγωγής βιταμίνης Κ από το ανώριμο ήπαρ του νεογέννητου. Ως εκ τούτου, η προφυλακτική χορήγηση της βιταμίνης Κ (φυτοναδιόνης, 1 mgIM) δίνεται στα νεογέννητα λίγο μετά τον τοκετό για να αποτρέψει την αιμορραγική νόσο των νεογνών.
Εξελίξεις στο μητρικό γάλα: H ειδική ουσία, γνωστή ως HAMLET (Ανθρώπινη άλφα-λακταλβουμίνη), ανακαλύφθηκε στο μητρικό γάλα πριν από μερικά χρόνια και κατέστη δυνατό να δοκιμαστεί σε ανθρώπους. Οι ασθενείς με καρκίνο της ουροδόχου κύστης, που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με την ουσία, απέβαλλαν τα νεκρά κύτταρα του καρκίνου στα ούρα τους μετά από κάθε θεραπεία, η οποία προκάλεσε την ελπίδα ότι μπορεί να εξελιχθεί σε φαρμακευτική αγωγή για τη φροντίδα του καρκίνου στο μέλλον.
Το HAMLET ανακαλύφθηκε κατά τύχη, όταν οι ερευνητές μελετούσαν τις αντιβακτηριδιακές ιδιότητες του μητρικού γάλακτος. Περαιτέρω μελέτες έδειξαν ότι η ουσία HAMLET περιλαμβάνει μια πρωτεΐνη και λιπαρά οξέα πουβρίσκονται φυσικά και τα δύο στο μητρικό γάλα. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί ότι σχηματίζεται απευθείας στο γάλα. Πιθανολογείται, ωστόσο, ότι μπορεί να σχηματιστεί στο όξινο περιβάλλον στο στομάχι των μωρών. Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι το HAMLET σκοτώνει 40 είδη διαφορετικών τύπων καρκίνου, και οι ερευνητές είναι τώρα σε εξέλιξη για τη μελέτη που αφορά τον καρκίνο του δέρματος, τους όγκους των βλεννογόνων και των όγκων του εγκεφάλου. Είναι σημαντικό το γεγονός, ότι το HAMLET σκοτώνει μόνο τα καρκινικά κύτταρα και δεν επηρεάζει τα υγιή κύτταρα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1) Section on Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2012; 129:e827
2) http://en.wikipedia.org/wiki/Human_breast_milk
3) http://www.americanpregnancy.org/firstyearoflife/whatsinbreastmilk.html
4) http://en.wikipedia.org/wiki/Infant_formula#Nutritional_content
5) http://illinoisaap.org/wp-content/uploads/Whats-In-Breastmilk.pdf
6) http://cancerres.aacrjournals.org/content/64/6/2105.short
7) http://illinoisaap.org/projects/obesityprevention/breastfeeding/resources/
8) http://www2.aap.org/breastfeeding/curriculum/
9) http://www.sciencedaily.com/releases/2010/04/100419132403.htm
10) http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0017717
11) http://www.womenshealth.gov/breastfeeding/learning-to-breastfeed/#a
12) http://en.wikipedia.org/wiki/Breast_milk#Production
13) http://en.wikipedia.org/wiki/Lactation#Human_lactation
14) http://en.wikipedia.org/wiki/Breast#Anatomy
15) http://www.youtube.com/watch?v=DQj-Mn0c370 breastfeeding video
|
